کتاب القضاء من کتاب تحقیق الدلائل فی شرح تلخیص المسائل قسمت «کتاب القضاء» از شرحی است که ملا علی کنی طهرانی (1220- 1306ق) بر کتاب «تلخیص المسائل» خود اوست که توسط قسمت فقه مجمع بحوث الاسلامیة منتشر شده است.
این کتاب گرانسنگ، مفصلترین اثری است که در موضوع قضا و قضاوت نگاشته شده و دربردارنده آراء برخی از فقها با موضوع قضا و قضاوت است و شیخ آقا بزرگ تهرانی آن را چنین وصف میکند: «این کتاب بنا بر تمام اقوال کسانی که آنها را درک کردهایم از جواهر، دقیقتر و استوارتر است».
بر اهل اجتهاد و تحقیق پوشیده نیست که نگارش چنین موضوعی، به پژوهشهای بسیار نیازمند است و این کتاب نتیجه تلاش علمی و چکیده آموزههایی است که عقول فقهای شیعه در مسائل این کتاب بدان رسیده است.
این اثر، جامع تمام مباحث قضایی و دربردارنده موضوعاتی اعم از معنای قضا و قضاوت، احکام قضا، وجوب قضاوت، شروط قاضی، راههای ثبوت ولایت بر قضا، آداب قضاوت، ارتزاق قاضی، طرق و راههای اثبات دعوا، صدور حکم و کیفیت آن، شهود و بینه، اقرار، قسم، قضاوت بر غایب و… است.
این اثر از دیدگاه صاحبنظران یکی از بهترین متون فقهی در موضوع قضاوت و قضا است و مؤلف این کتاب از رجال فقهی و علمی و تحصیل کرده حوزه علمیه نجف و از شاگردان برجسته فقیه بزرگ صاحب جواهر است که پس از برگشتن به تهران از جایگاه ممتاز و مرجعیت علمی- سیاسی و اجتماعی در زمان حکومت قاجار برخوردار بود.
مطالب کتاب، در پنج جلد تنظیم شده و مباحث، با مقدمه مفصلی از محقق آغاز گردیده که در آن، ضمن تشریح معنای فقه و ادوار مختلف آن از عصر غیبت و پس از آن و نیز وضعیت فقه و اصول در قرن سیزدهم هجری، به شرح حال و ترجمه مفصل شارح، پرداخته شده و اطلاعای پیرامون مشایخ وی، تشیع در ایران در عصر او، شاگردان، آثار علمی، وفات و مدفن او، در اختیار خواننده قرار گرفته است
