احکام محرم و عزاداری
حجتالاسلام والمسلمین محمود اکبری
مقدمه
تمام امور و فعالیتهای انسانها، چه فردی و چه اجتماعی، مشمول حکمها و احکام شرعی میباشد و تمام موضوعاتی که به نوعی با زندگی انسان ارتباط پیدا میکنند، در دین اسلام دارای قوانین و مقرراتی است. مناسبتهای اسلامی و عزاداری برای معصومین(ع) همچون سایر امور انسان دارای احکامی است که در این نوشتار به آن پرداخته میشود.[1]
تبرکجویی
تبرک، به معنای طلب برکت یا برکتجویی است.[2] تبرک کردن به چیزهایی که از نظر شرع دارای قداست هستند، مانند تبرک به آثار انبیاء، پیامبران، جانشینان ایشان و… جایز، بلکه مستحب است.[3]
- تبرک به چیزهای مقدس مانند جلد و قاب قرآن و مشاهد مشرفه معصومین(ع) مستحب است.[4]
- تبرک کردن به آثار امامان(ع)، مانند بوسیدن ضریح، مستحب است.[5]
- استفاده از تربت امامان و انبیاء و اوصیای الهی برای تبرک مستحب است.[6]
- تبرک کردن به خاک قبر در مشاهد مشرفه، حتی با انتقال آن به مکانهای دیگر، مستحب است.[7]
- تبرک کردن به مشاهد مشرفه معصومین(ع) مستحب است.[8]
- تبرک کردن به نیمخورده مؤمن مستحب است.[9]
- تبرک کردن به قرآن با بوسیدن آن، مسح کردن و لمس حروف آن مستحب است.[10]
- تبرک کردن به مهر، بعد از نماز مستحب است.[11]
- تبرک کردن به آب زمزم با نوشیدن و همراه بردن آن مستحب است.[12]
- تبرک کردن به رکنهای کعبه، بهویژه حجرالأسود و رکن یمانی مستحب است.[13]
هفت چیز نسبت به ائمه معصومین(ع) حرام است
- هر عملی که به نوعی هتک حرمت و بیاحترامی به ائمه محسوب شود، مانند مس نام معصومین(ع) بدون وضو در صورتی که هتک باشد و نماز خواندن جلوتر از قبر ائمه معصومین (ع).[14]
- تماس جنب، حائض و نفساء با نام معصومین(ع).[15]
- سبّ و دشنام دادن به معصومین(ع).[16]
- سجده کردن در برابر حرم معصومین(ع) مگر برای سجده شکر.[17]
- نجس کردن حرم معصومین(ع).[18]
- توقف جنب، حائض و نفساء در حرم معصومین(ع).[19]
- غلو کردن و نسبت الوهیت دادن به آنان.[20]
احکام عزاداری
- عزاداری و اظهار حزن و اندوه برای اهل بیت(ع) به ویژه امام حسین(ع) به خصوص در ماه محرم و صفر و گریه کردن برای آن حضرت مستحب است.[21]
- هرگونه دروغ در هر مراسمی حرام است، اما تظاهر به عزاداری برای امام حسین(ع) و تعظیم شعائر دینی به قصد قربت نه تنها جایز بلکه مستحب است.[22]
معیارهای عزاداری
- روش عزاداری باید به گونهای باشد که به دست دشمنان اسلام نیفتد و موجب سوء استفاده از آن نشود.[23]
- نباید موجب ضرر شود.
- باید با نیت خالص باشد.
- محتوای عزاداری نباید حاوی مطالب دروغ و باطل باشد.
- نباید با موسیقی لهوی همراه باشد.
- نباید همراه با مطالب وهنآمیز نسبت به مذهب باشد.
- نباید سبب ترک واجب شود.[24]
موسیقی در عزاداری
استفاده از آلات لهو و موسیقی حرام در مراسم عزاداری جایز نیست. اما اگر از آلات مشترک استفاده شود، به قصد امور مشروع اشکالی ندارد.[25]
تعزیه و شبیهخوانی
- تعزیه و شبیهخوانی اگر مشتمل بر حرام باشد و موجب وهن مذهب شود، اشکال دارد.[26]
- اگر تعزیه موجب هتک حرمت مقدسات دینی شود، باید از آن اجتناب کرد.[27]
استفاده از لباس سیاه
- پوشیدن لباس سیاه در عزاداری امام حسین(ع) به عنوان نشانه حزن و اندوه جایز و مستحب است.[28]
- نماز خواندن با لباس سیاه در عزاداری امام حسین(ع) مکروه است.[29]
احکام نام امام حسین(ع)
هرگونه بیاحترامی به نام مقدس امام حسین(ع) حرام است، مانند:
- انداختن نام ایشان بر روی چیزهای پست
- نوشتن نام ایشان بر چیزهایی که موجب بیاحترامی است.[30]
احکام تربت امام حسین(ع)
- حفظ حرمت تربت امام حسین(ع) واجب است.[31]
- خوردن تربت امام حسین(ع) برای شفاء جایز است.[32]
احکام حسینیه
- حسینیه حکم مسجد را دارد و احکام مسجد مانند حرمت ورود جنب و حائض بر آن جاری است.[33]
- تغییر کاربری حسینیه به مسجد جایز است.[34]
احکام نذر
- نذر باید با شرایط خاصی انجام شود تا صحیح باشد.[35]
- اگر نذرکننده بتواند به نذر خود عمل کند، باید آن را انجام دهد.[36]
احکام زیارت امامزادگان
- زیارت قبور امامزادگان به عنوان تعظیم شعائر دینی مستحب است.[37]
- در حرم امامزادگان نماز زیارت خوانده میشود.[38]
زبان حال در عزاداری
استفاده از زبان حال در عزاداری به شرطی که موجب وهن نشود، جایز است.[39]
احکام وقف
- وقف باید با شرایط خاصی انجام شود.[40]
- وقف بر امام حسین(ع) برای برگزاری مراسم عزاداری صحیح است.[41]
پینوشتها:
[1] سید محمود هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ج1، ص23
[2] همان، ج9، ص111
[3] محمدحسن نجفی، جواهر الکلام، ج5، ص122
[4] محمدرضا گلپایگانی، مجمع المسائل، ج1، ص190
[5] سید محسن حکیم، مستمسک العروه، ج5، ص175
[6] محمدحسن نجفی، پیشین، ج5، ص127
[7] محمدرضا گلپایگانی، پیشین، ج1، ص195
[8] سید محمود هاشمی، پیشین، ج5، ص31
[9] همان، ج9، ص117
[10] محمدحسن نجفی، پیشین، ج5، ص197
[11] محمدرضا طباطبایی، العروه الوثقی، ج5، ص91
[12] امام خمینی، تحریر الوسیله، ج1، ص89
[13] شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج5، ص950
[14] توضیح المسائل مراجع، ج1، م595
[15] همان، م599
[16] همان، م510
[17] همان، م509
[18] همان، م505
[19] همان، ص157
[20] امام خمینی، تحریر الوسیله، ج1، ص93
[21] سید محمود هاشمی، پیشین، ج1، ص101
[22] ناصر مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ج1، ص105
[23] همان، ص113
[24] امام خمینی، استفتائات، ج1، ص130
[25] علی خامنهای، اجوبه الاستفتائات، س555
[26] امام خمینی، استفتائات، ج2، ص93
[27] حسین وحید خراسانی، توضیح المسائل، ص111
[28] محمدرضا گلپایگانی، پیشین، ج1، ص195
[29] همان، ج2، ص190
[30] امام خمینی، استفتائات، ج1، ص151
[31] محمدرضا طباطبایی، پیشین، ج5، ص90
[32] امام خمینی، تحریر الوسیله، ج2، ص515
[33] توضیح المسائل مراجع، ج1، ص153
[34] همان، ج2، ص995
[35] همان، م9135
[36] همان، م9150
[37] سید محمود هاشمی، پیشین، ج1، ص139
[38] محمدرضا گلپایگانی، پیشین، ج1، ص501
[39] سید محمود هاشمی، پیشین، ج1، ص92
[40] توضیح المسائل مراجع، م9135
[41] امام خمینی، استفتائات، ج2، ص115
